Od 21 lipca zapraszamy do obejrzenia obrazów Stefana Gierowskiego w ramach aneksu do trwającej wystawy "(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu". Zdeponowane w Muzeum ASP w Warszawie obrazy pochodzą z kolekcji Krzysztofa Musiała oraz Rodziny Stefana Gierowskiego. Wystawa będzie otwarta do 15 października. 14 sierpnia przypada pierwsza rocznica śmierci Profesora.

"Koloryzm to przypadkowa nazwa — grupa ludzi, którzy się nazywali kolorystami, a właściwie byli kapistami, przyjęła za zasadę, że ważne jest, jak coś jest namalowane, a nie to, co jest namalowane. Uważali oni, że cała ta "literatura" obecna w naszej sztuce zaciera najważniejsze dla niej elementy, jakimi są kolor i światło, które ten kolor tworzy. I to była rewolucja, którą wprowadzili kapiści i której bronił w jakimś sensie Cybis przez całe swoje życie. W pierwszym rzędzie musi być dobrze namalowany obraz — to znaczy musi być właściwie postawiona forma i kolor.

(…) Niektórzy myśleli, że jestem uczniem Cybisa. Ja do jego malarstwa przekonałem się dopiero, gdy byliśmy bliżej. Kiedy poznałem jego prawdziwą pasję związaną z malarstwem. Nawet nie chodzi o to, co zostało namalowane. Jego osobowość była niezwykle frapująca, postawa, myśli o sztuce, bardzo trafne wypowiedzi, uczniowie w akademii pełni wiary w to, co mówił. To tworzyło sytuację, w której powstawał koloryzm — obrony obrazu przed literacką magią, która wychodziła często nawet w surrealizmie".

Stefan Gierowski w rozmowie z Karoliną Zychowicz w: "Co po Cybisie?", pod red. Michała Jachuły i Małgorzaty Jurkiewicz, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2018, s. 69-71

Stefan Gierowski

Stefan Gierowski urodził się 21 maja 1925 w Częstochowie, zmarł 14 sierpnia 2022. W czasie wojny należał do Armii Krajowej. Studia malarskie na krakowskiej ASP – pod kierunkiem m.in. Jerzego Fedkowicza i Zbigniewa Pronaszki – ukończył w 1948. Równolegle studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1949 przeniósł się do Warszawy. Uczestniczył w Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki w Arsenale w 1955. W latach 1957-1959 współpracował i wystawiał w Galerii Krzywe Koło. W tym okresie malował figuratywne obrazy o egzystencjalnych odniesieniach. W 1957 powstał pierwszy obraz abstrakcyjny, oznaczony numerem I – od tej pory artysta nie stosuje literackich tytułów, nazywając swe prace "Obrazami" i numerując je liczbami rzymskimi. Odznaczają się one wyszukaną grą faktury i kolorów, co pozwala widzieć w Gierowskim kontynuatora szkoły polskiego koloryzmu. W 1980 otrzymał Nagrodę im. Jana Cybisa.

Prof. Gierowski na warszawskiej ASP

W latach 1961 – 1995 Gierowski był pedagogiem w Akademii warszawskiej; od 1966 jako kierownik Katedry Malarstwa i Rysunku. W 1976 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1986 – profesora  zwyczajnego. W latach 1975 – 1981 pełnił funkcję dziekana Wydziału Malarstwa. W 1983 został wybrany przez Senat Akademii na stanowisko Rektora, lecz wybór ten nie został zatwierdzony przez władze. Przyczyniła się do tego postawa artysty wobec stanu wojennego – w czym również był wzorem dla swoich uczniów. Jego pracownia, wyróżniająca się – dzięki osobowości profesora i atmosferze intelektualnej – jako odrębne zjawisko na terenie uczelni, wydała wielu wybitnych absolwentów. W tym większość członków "Gruppy", ważnego ugrupowania artystycznego lat 80., zrzeszającego twórców nurtu Nowej Ekspresji – co pośrednio świadczy o otwartości realizowanego w niej programu.

"Malarstwo = Piękno.
Zawsze tak oceniano najlepsze obrazy. Piękno jest odczuwalne tak, jak w naturze. Obraz jest częścią natury i podlega tym samym prawom. Więc można dążyć do piękna, tak jak do dobra i prawdy. Może taka jest tajemnica Malarstwa". Stefan Gierowski w: Zbigniew Taranienko, "Obszary abstrakcji. Dialogi o malarstwie ze Stefanem Gierowskim", Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2010, s. 157

Kapiści w powojennej Akademii

Ekspozycja przewrotnie zatytułowana "(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu" przypomina twórczość uczniów Józefa Pankiewicza, zwanych od nazwy grupy (KP) kapistami i ich wpływ na program nauczania w powojennej Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Podzielona jest na dwie części. Pierwsza obejmuje obrazy Józefa Pankiewicza i jego studentów z kręgu Komitetu Paryskiego. W drugiej części prezentowani są zarówno artyści wywodzący się z pracowni Cybisa, Nachta-Samborskiego i Eibischa, jak również innych profesorów podejmujących program kapistów w powojennej Akademii. Większość prezentowanych prac pochodzi ze zbiorów Muzeum ASP w Warszawie. Obrazy Józefa Pankiewicza oraz członków Komitetu Paryskiego z lat 20. i 30. wypożyczone zostały z Muzeum Narodowego w Warszawie. Kilka prac uzupełniających wystawę pochodzi z kolekcji prywatnych.

Ile kapizmu w Akademii?

Tytuł w sposób przewrotny odnosi się do tekstu Andrzeja Osęki z 1960 pt. "Obowiązkowe nauczanie kapizmu". Autor, po obejrzeniu wystawy końcoworocznej Wydziału Malarstwa warszawskiej Akademii,  krytykował jej program nauczania, zarzucając, że obowiązuje w niej jednostronny kierunek myślenia plastycznego, w którym preferowane jest wydobycie "wartości malarskich" przy odrzuceniu rysunku i "określaniu formy – kolorem".

Uczniowie Pankiewicza stali się Mistrzami powojennej Akademii. Owiani legendą paryską, byli postrzegani jako kontynuatorzy wielkiej tradycji sztuki europejskiej. Pracownie Jana Cybisa i Artura Nachta-Samborskiego, a także Eugeniusza Eibischa, kształciły młodych poprzez studium aktu, martwej natury i pejzażu. Temat był sposobem porozumienia profesora ze studentem, punktem wyjścia do korekty i omówienia zagadnień struktury obrazu. Recenzja Osęki prowokuje do przyjrzenia się dydaktyce Akademii przez pryzmat kolekcji Muzeum ASP, w której znajdują się liczne prace studenckie gromadzone od końca lat 50.

"Nie o to chodzi aby naśladować, ale o to żeby czerpać" – powiedział Stefan Gierowski.

Ile kapizmu w polskim malarstwie?

Wybór obrazów prezentowanych na wystawie pokazuje, w jaki sposób artyści i artystki włączali do własnej praktyki artystycznej kapistowski kapitał, idiom uczelni. W sztafecie pokoleń pokazani są artyści wykorzystujący lekcję koloru, operujący barwą i światłem, dbający o "malarską jakość" także w pracach nieprzedstawiających, pozornie całkowicie wykraczających poza wyniesione z pracowni wzorce.

Artystki i artyści

Roman Artymowski, Piotr Bogusławski, Irena Borzęcka-Kozłowska, Tomasz Ciecierski, Jan Cybis, Józef Czapski, Jan Dobkowski, Sylwia Dobrzańska-Piętkowska, Tadeusz Dominik, Eugeniusz Eibisch, Stefan Gierowski, Marian Gryta, Aleksandra Jachtoma, Wanda Kamińska, Łukasz Korolkiewicz, Ewa Kuryluk, Krystyna Lachowicz-Fedorowicz, Jan Lebenstein, Jarosław Modzelewski, Grzegorz Moryciński, Artur Nacht Samborski, Grzegorz Pabel, Wanda Paklikowska-Winnicka, Józef Pankiewicz, Piotr Potworowski, Aleksander Rafałowski, Hanna Rudzka-Cybisowa, Czesław Rzepiński, Jacek Sempoliński, Jacek Sienicki, Antoni Starowieyski, Janusz Strzałecki, Paweł Susid, Wiesław Szamborski, Stanisław Szczepański, Leon Tarasewicz, Tomasz Tatarczyk, Anna Trochim, Zbigniew Tymoszewski, Zygmunt Waliszewski, Irena Wilczyńska, Włodzimierz Jan Zakrzewski, Helena Zaremba-Cybisowa, Elżbieta Zawadska, Rajmund Ziemski, Tomasz Żołnierkiewicz, Stanisław Żółtowski

Wybrane obrazy prezentowane na wystawie
"(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu"

Co, gdzie, kiedy

(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu. Wystawa

Pałac Czapskich, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
ul. Krakowskie Przedmieście 5

17 marca  – 15 października 2023:
prezentacja kolekcji  Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie  

17 marca  – 9 lipca 2023:
prezentacja prac wypożyczonych z Muzeum Narodowego w Warszawie
wystawa czynna: wt. – ndz. 12.00 – 19.00
wernisaż: 17 marca 2023, g. 18.00 

• 7 czerwca 2023, g. 18.00: oprowadzanie kuratorskie Katarzyny Jankowskiej-Cieślik

kuratorka: Katarzyna Jankowska-Cieślik
przygotowanie wystawy: zespół Muzeum ASP w Warszawie: Jolanta Gola, Jacqueline Horodyńska, Joanna Kania
tłumaczenie: Piotr Szymor
opieka konserwatorska: Anna Kowalik
projekt ekspozycji: Maciej Stefański, Kacper Sondej
identyfikacja wizualna: Fontarte | Magdalena Frankowska, Artur Frankowski

• (Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu – glosa (PDF, 353 KB)
• (Non)mandatory teaching of KPism – glosa (PDF, 648 KB)
• (Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu – folder (PDF, 1,8 MB)
• Dzieci zapraszamy do aktywnego zwiedzania poprzez udział w międzymuzealnej grze i konkursie "Raz, dwa, trzy, warszawiakiem jesteś Ty!"
• Wydarzenie na Facebooku

Relacja fotograficzna z wernisażu wystawy "(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu", 17 marca 2023, Pałac Czapskich

Grafika główna: Fontarte | Magdalena Frankowska, Artur Frankowski