14 sierpnia 2023 przypada pierwsza rocznica śmierci profesora Stefana Gierowskiego – związanego z warszawską Akademią Sztuk Pięknych wybitnego malarza, rysownika i pedagoga. W ramach aneksu do trwającej w Pałacu Czapskich wystawy "(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu" Muzeum ASP w Warszawie prezentuje obrazy klasyka polskiej nowoczesności, jednego z najważniejszych polskich abstrakcjonistów.

"Koloryzm to przypadkowa nazwa — grupa ludzi, którzy się nazywali kolorystami, a właściwie byli kapistami, przyjęła za zasadę, że ważne jest, jak coś jest namalowane, a nie to, co jest namalowane. Uważali oni, że cała ta "literatura" obecna w naszej sztuce zaciera najważniejsze dla niej elementy, jakimi są kolor i światło, które ten kolor tworzy. I to była rewolucja, którą wprowadzili kapiści i której bronił w jakimś sensie Cybis przez całe swoje życie. W pierwszym rzędzie musi być dobrze namalowany obraz — to znaczy musi być właściwie postawiona forma i kolor.

(…) Niektórzy myśleli, że jestem uczniem Cybisa. Ja do jego malarstwa przekonałem się dopiero, gdy byliśmy bliżej. Kiedy poznałem jego prawdziwą pasję związaną z malarstwem. Nawet nie chodzi o to, co zostało namalowane. Jego osobowość była niezwykle frapująca, postawa, myśli o sztuce, bardzo trafne wypowiedzi, uczniowie w akademii pełni wiary w to, co mówił. To tworzyło sytuację, w której powstawał koloryzm — obrony obrazu przed literacką magią, która wychodziła często nawet w surrealizmie".

Stefan Gierowski w rozmowie z Karoliną Zychowicz w: "Co po Cybisie?", pod red. Michała Jachuły i Małgorzaty Jurkiewicz, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2018, s. 69-71

Twórczość Stefana Gierowskiego

Stefan Gierowski urodził się 21 maja 1925 w Częstochowie. Studia malarskie na krakowskiej ASP (pod kierunkiem Jerzego Fedkowicza i Zbigniewa Pronaszki) ukończył w 1948. Równolegle studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1949 przeniósł się do Warszawy, gdzie zadebiutował na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki w warszawskim Arsenale (1955).

W latach 1957-1959 współpracował i wystawiał w Galerii Krzywe Koło, gdzie tworzył obrazy figuratywne o egzystencjalnych odniesieniach. Jednak to w 1957 roku powstał jego pierwszy obraz abstrakcyjny, oznaczony numerem "I". Od tego czasu nie stosował już literackich tytułów, nazywając swoje prace "Obrazami" i numerując je liczbami rzymskimi. Jego obrazy charakteryzują się wyszukaną grą faktury i kolorów, co pozwala dostrzec w Gierowskim kontynuatora szkoły polskiego koloryzmu. W 1980 roku otrzymał Nagrodę im. Jana Cybisa za swoją twórczość. W 1981 roku był członkiem Komitetu Organizacyjnego Kongresu Kultury Polskiej. Z prowadzonej przez profesora Gierowskiego pracowni wywodzi się m.in. Marian Czapla oraz większość artystów z Gruppy (m.in.: Marek Sobczyk i Jarosław Modzelewski).

Działalność pedagogiczna na warszawskiej ASP

Stefan Gierowski był także cenionym pedagogiem w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 1961 roku prowadził działalność dydaktyczną na ASP w Warszawie; od 1966 jako kierownik Katedry Malarstwa i Rysunku. W 1976 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1986 – profesora zwyczajnego. W latach 1975 – 1981 pełnił funkcję dziekana Wydziału Malarstwa. W 1983 roku został wybrany na rektora-elekta, jednak jego kandydatura nie została zatwierdzona przez władze z powodu postawy artysty wobec stanu wojennego. Jego pracownia wydała wielu wybitnych absolwentów, w tym większość członków "Gruppy" – ważnego ugrupowania artystycznego lat 80., zrzeszającego twórców nurtu Nowej Ekspresji.

Twórczość i dziedzictwo

Artysta w swojej twórczości ewoluował od obrazów figuratywnych do charakterystycznego dla siebie stylu abstrakcyjnego, opartego na poszukiwaniach kolorystycznych. W 1957 roku powstał pierwszy (oznaczony rzymskim numerem "I") obraz artysty. Odtąd artysta konsekwentnie oznaczał swoje obrazy rzymska numeracją, zaczął malować kompozycje abstrakcyjne, w których czynnik intelektualny zdominowany był przez emocje.

W latach 60. w twórczości Gierowskiego pojawiły się tendencje do geometrycznej budowy obrazu. W latach 70. artysta przeciwstawiał sobie duże płaszczyzny o odmiennych tonacjach, by od lat 90.  używać coraz odważniejszych kolorów. Jednym z ważniejszych dzieł Gierowskiego jest cykl "Malowanie Dziesięciorga Przykazań" (1989-90), inspirowany Tablicą Dziesięciorga Przykazań z XV w. Jego sztuka skupiała się na problematyce światła, przestrzeni i ruchu; obrazy odznaczają się wyszukaną kompozycyjną kolorystyczną (zazwyczaj monochromatyczną) i bogactwem faktur. Miał ogromny wpływ na rozwój polskiego malarstwa abstrakcyjnego i jest uważany za jednego z najważniejszych polskich abstrakcjonistów oraz klasyka polskiej nowoczesności.

"Malarstwo = Piękno. Zawsze tak oceniano najlepsze obrazy. Piękno jest odczuwalne tak, jak w naturze. Obraz jest częścią natury i podlega tym samym prawom. Więc można dążyć do piękna, tak jak do dobra i prawdy. Może taka jest tajemnica Malarstwa". Stefan Gierowski w: Zbigniew Taranienko, "Obszary abstrakcji. Dialogi o malarstwie ze Stefanem Gierowskim", Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2010, s. 157

"(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu". Wystawa w Pałacu Czapskich

Wystawa obrazów Stefana Gierowskiego – w ramach aneksu do wystawy "(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu" – jest doskonałą okazją do zapoznania się z jego twórczością tego wybitnego artysty. Przewrotnie zatytułowana "(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu" ekspozycja przypomina twórczość uczniów Józefa Pankiewicza, zwanych od nazwy grupy (KP) kapistami i ich wpływ na program nauczania w powojennej Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Wystawa prezentuje obrazy Józefa Pankiewicza i jego studentów z kręgu Komitetu Paryskiego oraz obrazy artystów wywodzących się z pracowni Cybisa, Nachta-Samborskiego i Eibischa, jak również innych profesorów podejmujących program kapistów w powojennej Akademii. Wybór obrazów prezentowanych na wystawie pokazuje, w jaki sposób twórczynie i twórcy włączali do własnej praktyki artystycznej kapistowski kapitał.

Co, gdzie, kiedy

(Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu. Wystawa

Pałac Czapskich, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
ul. Krakowskie Przedmieście 5

17 marca  – 15 października 2023
prezentacja kolekcji  Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie  
wystawa czynna: wt. – ndz. 12.00 – 19.00

kuratorka: Katarzyna Jankowska-Cieślik
przygotowanie wystawy: zespół Muzeum ASP w Warszawie: Jolanta Gola, Jacqueline Horodyńska, Joanna Kania
tłumaczenie: Piotr Szymor
opieka konserwatorska: Anna Kowalik
projekt ekspozycji: Maciej Stefański, Kacper Sondej
identyfikacja wizualna: Fontarte | Magdalena Frankowska, Artur Frankowski

• (Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu – glosa (PDF, 353 KB)
• (Non)mandatory teaching of KPism – glosa (PDF, 648 KB)
• (Nie)obowiązkowe nauczanie kapizmu – folder (PDF, 1,8 MB)
• Dzieci zapraszamy do aktywnego zwiedzania poprzez udział w międzymuzealnej grze i konkursie "Raz, dwa, trzy, warszawiakiem jesteś Ty!"
• Profil Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na Facebooku

Zdjęcie główne: prof. Stefan Gierowski. Fot. Antonina Garnuszewska, lata 60.