W dniach 7 października – 12 listopada 2022 w Pałacu Czapskich, siedzibie Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 5 oraz na pałacowym dziedzińcu prezentowaliśmy wystawę pt. "Sztuka na zawsze…? 75 lat Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w ASP w Warszawie". Zapraszamy na zwiedzanie wirtualne!

Jubileuszowa wystawa Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie przedstawiła spektrum działań konserwatorskich – efekty pracy kolejnych pokoleń konserwatorek i konserwatorów związanych z Wydziałem. Znalazły się tam najciekawsze konserwatorskie, technologiczne i artystyczne realizacje, projekty naukowo-badawcze z ostatnich kilkudziesięciu lat, oryginalne dzieła sztuki po konserwacji oraz ich makiety i dokumentacje obrazujące stan sprzed prac konserwatorskich. Zaprezentowane zostały także prace plastyczne i najciekawsze projekty badawczo-konserwatorskie kadry Wydziału, wybrane projekty studenckie, dyplomowe, doktorskie i profesorskie ostatniej dekady (w formie prezentacji, filmów, artefaktów, posterów) oraz osiągnięcia Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji. Gratką dla zwiedzających była niecodzienna możliwość podpatrywania pracy konserwatora/konserwatorki "na żywo" w trakcie prowadzenia procesów konserwatorskich oraz uczestniczenia w analizach mikroskopowych w ramach zaimprowizowanego laboratorium.

Wirtualne zwiedzanie

Stanowiąca jedną z największych na przestrzeni ostatnich dekad wystawa "Sztuka na zawsze…?" powstała w odniesieniu do najlepszych polskich i światowych praktyk nowoczesnej konserwacji i restauracji dzieł sztuki, łączących sztukę z nauką, tradycję z nowoczesnością, wiedzę i umiejętności z wielką pasją. Choć jej prezentacja w Pałacu Czapskich dobiegła końca, serdecznie zapraszamy do wirtualnego zwiedzania za pośrednictwem internetowej strony projektu sztukanazawsze.asp.waw.pl, na której znajduje się film z oprowadzeniem kuratorskim, spacer wirtualny 360 stopni, galeria zdjęć i szczegółowe informacje o wystawie.

Blisko 13 000 zwiedzających!

Ekspozycję odwiedziło blisko 13 000 zwiedzających. W aż dziesięciu towarzyszących wystawie kuratorskich oprowadzaniach dr hab. Moniki Jadzińskiej, prof. uczelni, zarówno otwartych dla zwiedzających, jak i sprofilowanych – dla młodzieży licealnej czy seniorów, wzięło udział około 500 osób. Wszystkie cztery warsztaty dla dzieci: "Zwierzoplamy!", "Warsztaty z plecionek w technice kumihimo", "Mały konserwator malarstwa" oraz przeznaczone zarówno dla dzieci, jak i młodzieży oraz dorosłych "Współczesne techniki pozłotnicze", podczas których staraliśmy się przybliżyć to, co zazwyczaj pozostaje za kulisami pracy konserwatorskiej, czyli (wybrane) tajniki warsztatu konserwatora/konserwatorki, cieszyły się dużą popularnością. Osoby świętujące Dzień Niepodległości podczas Festiwalu Niepodległa przy Krakowskim Przedmieściu zaprosiliśmy do Pałacu Czapskich na zwiedzanie wystawy "Sztuka na zawsze…?", dzieci zachęciliśmy do zabawy – udziału w warsztatach konserwatorskich pt. "Współczesne techniki pozłotnicze" i "Jak powstały książki, gdy nie było nawet długopisu?". 

Kulisy pracy konserwatorskiej

Ideą wystawy było pokazanie tego, co zazwyczaj pozostaje za kulisami pracy konserwatorskiej, a więc kompleksowych, niejednokrotnie bardzo skomplikowanych działań stosowanych w celu ratowania dzieł sztuki. Konserwatorka czy konserwator, czasem w sterylnej pracowni, niekiedy na wysokich rusztowaniach w pałacu czy kościele, niczym chirurg dokonuje działań, z efektami których każdy z nas niejednokrotnie się zetknął, zazwyczaj zupełnie nie zdając sobie sprawy z tego, ile wiedzy, umiejętności i pracy wymagało uzyskanie końcowego efektu. Na wystawie daliśmy możliwość prześledzenia tych procesów.

"Podpatrzenie "tajemnych" zabiegów konserwatorskich w trakcie prac odbywających się na oczach osób zwiedzających wystawę może stanowić niepowtarzalne, zupełnie inne od dotychczas przeżywanych na wystawach muzealnych, doświadczenie rozbudzające ciekawość, pogłębiające wiedzę i zainteresowania odbiorców. Dzięki towarzyszącym wystawie warsztatom i zajęciom edukacyjnym ich uczestnicy i uczestniczki poznają teorię konserwatorską w praktyce" – zachęcają organizatorzy wystawy.

75. rocznica

W 2022 roku przypada 75. rocznica powstania Studium Konserwacji Zabytków Malarstwa przy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, które zapoczątkowało funkcjonowanie Wydziału w obecnym kształcie. Dziś WKiRDS Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie jest największym w Polsce wydziałem kształcącym studentki i studentów w zakresie ochrony i konserwacji-restauracji dzieł sztuki; jednostką naukową, której kadra i osoby studiujące mają ogromne zasługi dla ratowania i ochrony polskiego i światowego dziedzictwa.

Początkowo kluczowym celem było wykształcenie kadry profesjonalnych konserwatorów, będących w stanie podjąć trud ratowania tego, co pozostało z materialnego dziedzictwa kultury narodowej po kataklizmie II wojny światowej. Pomysł kształcenia konserwatorów na poziomie akademickim był naturalną konsekwencją tych potrzeb, wspartą wielowiekową tradycją opieki nad zabytkami. Założyciele studium – prof. Michał Walicki, prof. Bohdan Marconi, prof. Edward Kokoszko, potem prof. Juliusz Bursze i wielu innych podkreślali wagę dualistycznego charakteru edukacji – artystycznego oraz naukowo-badawczego. Mimo wielu początkowych problemów oraz często niesprzyjającej sytuacji politycznej Wydział wykształcił specjalistów, którzy ratowali, chronili i konserwowali zabytki na terenie całego kraju i poza jego granicami.

"Podobnie jak w całej Europie studia konserwatorskie w polskich akademiach i wyższych uczelniach plastycznych powstały wkrótce po 1945 roku. Skala ujawnionych zniszczeniami wojennymi potrzeb spowodowała, iż był to punkt zwrotny w wielopokoleniowych staraniach polskich malarzy, historyków sztuki, muzeologów mających na celu ochronę i konserwację dzieł sztuki. Zniszczenia ostatniej wojny powodowały zasadnicze zmiany w nastawieniu władz do problemu ochrony zabytków i ich konserwacji, zmieniając także ich sposoby finansowania". ("Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1944 – 2004”, dr hab. Wojciech Włodarczyk, prof. ASP w Warszawie).

Współcześnie zarówno kadra, jak i absolwentki i absolwenci Wydziału mogą poszczycić się ogromnym, bardzo różnorodnym dorobkiem w zakresie konserwacji i restauracji dzieł sztuki oraz zabytków w Polsce i na świecie. Ratują szeroko rozumiane dziedzictwo kultury od pojedynczych dzieł, aż po całe założenia architektoniczne, pałace, kościoły, cmentarze, stanowiska archeologiczne, kolekcje sztuki współczesnej czy etnograficznej w Polsce, na Kresach Wschodnich, w Egipcie, Sudanie, Libanie, Peru, Francji, Belgii, we Włoszech i wielu innych miejscach świata.

Warsztaty towarzyszące wystawie

Wystawie  towarzyszył cykl warsztatów, w dużej mierze dla dzieci, podczas których staraliśmy się przybliżyć uczestniczkom i uczestnikom (wybrane) tajniki warsztatu konserwatora/konserwatorki. Podczas zajęć można było dowiedzieć się m.in..: jak powstawały książki (gdy nie było nawet długopisu) oraz jak poradzić sobie z wypadkami przy pracy kaligrafa – atramentowymi kleksami. W ramach warsztatów można było spróbować swoich sił w japońskiej technice plecionkarskiej kumihimo, konserwacji (reprodukcji) obrazu sztalugowego oraz we współczesnych technikach pozłotniczych (na odlewach gipsowych). Warsztaty miały miejsce w Pałacu Czapskich przy ul. Krakowskie Przedmieście 5.

• Szczegółowe informacje na temat warsztatów

Ścieżka edukacyjna

Planując wystawę przygotowaliśmy też ścieżkę edukacyjną w formie zabawy dla najmłodszych zwiedzających. Złożyły się na nią przypisane do poszczególnych sal zadania do wykonania podczas zwiedzania. Można było otrzymać je je w formie wydruków wraz z ołówkiem i podkładką pod kartki przy wejściu na wystawę. Za wykonanie wszystkich zadań dzieci otrzymały odznakę Młodszego Asystenta Konserwatora Zabytków. 

• Chcesz zobaczyć, jak wyglądała ścieżka? Byłaś/byłeś na wystawie i pragniesz jeszcze raz wykonać zadania z dzieckiem? (plik PDF, 2.8 MB)

Spektrum specjalności

Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP od 1947 roku kształci w trybie sześcioletnich jednolitych studiów magisterskich. Od początku swego istnienia mają one charakter interdyscyplinarny – dużą uwagę zwraca się zarówno na rozwój umiejętności manualnych, talentów artystycznych, jak i nabycie gruntownej wiedzy z zakresu humanistyki i nauk ścisłych. Pozwala to na odpowiedzialne podejście do oryginalnego dzieła sztuki w procesie jego konserwacji. Wydział oferuje najszersze w szkolnictwie polskim, unikatowe w skali światowej, spektrum specjalności w zakresie konserwacji i restauracji: malarstwa sztalugowego, ściennego, rzeźby drewnianej polichromowanej, rzeźby kamiennej, dzieł na papierze, skórze, fotografii, a także tkaniny zabytkowej (jedyna taka specjalizacja w Polsce!), obiektów etnograficznych i dzieł sztuki współczesnej.

Obiekty, które WKiRDS pozyskuje do celów dydaktycznych pochodzą z placówek muzealnych, archiwów, bibliotek, instytucji naukowych w kraju i na świecie oraz od właścicieli prywatnych. Wydział współpracuje z krajowymi zagranicznymi instytucjami konserwatorskimi i badawczymi w ramach grantów naukowych, programów wymiany studenckiej, realizowanych prac badawczo-konserwatorskich. Współtworzy lub czynnie uczestniczy w międzynarodowych organizacjach konserwatorskich, muzealnych, sieciach doskonałości (ICOM, ICCROM, INCCA, CIMAM, ENCORE i innych).

Zdjęcia z pracowni Wydziału Konserwacji oraz prace prezentowane na wystawie

Ekspozycja

Plan wystawy objął aranżację aż 10 sal wystawowych w Pałacu Czapskich. Na ekspozycję złożyły się: prezentacja historii i teraźniejszości Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, m.in.: narzędzi i artefaktów związanych z zawodem, materiałów archiwalnych, wywiadów z nestorami Wydziału; infografiki przybliżające strukturę i specyfikę poszczególnych katedr;  mozaikę próbników technologicznych pokazujących krok po kroku technologie i techniki powstania poszczególnych dzieł oraz profesjonalne kopie obrazów stworzone na podstawie tego rozpoznania. Zaprezentowane zostały także zabytkowe obiekty, m.in.: obrazy, rzeźby, mapy, pastele, grafiki, ceramika, meble, tkaniny po lub w trakcie konserwacji wraz z (pokazywaną multimedialnie) dokumentacją oraz z historyczną aranżacją zakonserwowanych obiektów (m.in. Gabinet rycin). 

"75-lecieWydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w ASP w Warszawie jest szczególnym momentem kształtujących się przemian związanych z ochroną, opieką i konserwacją w Polsce. To dobry czas na wskazanie, jak ważnym dobrem społecznym jest utrzymanie nauki i sztuki konserwatorskiej na najwyższym poziomie" – mówi dr hab. Monika Jadzińska, prof. ASP w Warszawie, dziekan Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie.

Kuratorka: dr hab. Monika Jadzińska, prof. uczelni
Koordynator główny: Łukasz Wojtowicz
Koordynatorzy sal i wydarzeń: dr Anna Zatorska, Anna Duda-Maczuga, Marcin Petrus, Łucja Nowak-Wróblewska, dr Dorota Dzik-Kruszelnicka, Sylwia Popławska, Katarzyna Pisarska, dr Kacper Ziółkowski, dr Elżbieta Kołodziejczyk-Macander, dr Mateusz Jasiński, dr Magdalena Grenda-Kurmanow, dr Elżbieta Jeżewska, Antoni Ciężkowski, Andrzej Kazberuk, dr Katarzyna Królikowska-Pataraia, Gustaw Bołdok

Projektantka ekspozycji: Aleksandra Reda
Projekt identyfikacji wizualnej wystawy: dr Keiji Matsumoto
Koncepcja wizualna plakatu: Katarzyna Beck
Projekt identyfikacji graficznej promocji wydarzenia: Piotr Dudek
Projekt graficzny ścieżki edukacyjnej po ekspozycji: Katarzyna Walentynowicz

Filmy i prezentacje na ekspozycji: dr Anna Zatorska, Konrad Stasiuk, Tymon Rizov- Ciechański,
dr hab. Monika Jadzińska prof. Uczelni, Roman Stasiuk

Koordynacja produkcji oraz promocja:
prof. Prot Jarnuszkiewicz – prorektor ds. współpracy zewnętrznej i promocji oraz Biuro Promocji i Współpracy

---

Organizator: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Patronat honorowy:

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezydent m.st. Warszawy, Narodowe Centrum Kultury, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zabytków (NIMOZ), Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków

Projekt współfinansuje Miasto Stołeczne Warszawa.

Sponsor: Bank Pekao

Partnerzy wydarzenia:

Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Komitet Narodowy ICOM Polska, Zamek Królewski w Warszawie,
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Muzeum Warszawy, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

Patroni medialni:

TVP Kultura, Magazyn SZUM, Wiadomości Konserwatorskie, Prestoportal.pl

Audycje radiowe

• Narodowe Centrum Kultury: Audycje kulturalne "Praca, która się nie nudzi". Czy konserwacja zabytków gwarantuje sztuce wieczność?
• polskie Radio 24: "Czy sztuka jest wieczna? Rozmowa z dr hab. Moniką Jadzińską"
• Tok FM: Czym zajmuje się konserwator dzieł sztuki?
  [podcast dostępny po wykupieniu za 5zł].

Zdjęcia z otwarcia wystawy "Sztuka na zawsze…?"