3 czerwca 2022 roku mija 85. rocznica urodzin prof. zwyczajnego warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych Leszka Hołdanowicza – jednego z czołowych twórców polskiej szkoły plakatu, autora znaku graficznego Akademii. Związany z Wydziałem Grafiki, wybitny plakacista i pedagog urodził się 3 czerwca 1937 roku w Dmytrowie na Kresach Wschodnich. Zmarł 15 lutego 2020 roku.

Profesor Leszek Hołdanowicz zajmował się projektowaniem graficznym i informacją wizualną. Był autorem znaków, okładek płytowych, grafiki książkowej. Ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie. W latach 1953-1958 studiował na Wydziale Grafiki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1961- 1964 na Wydziałach Grafiki i Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

 

Komputer jako tworzywo

 

Zafascynowany sitodrukiem przerwał studia by poświęcić się tej dyscyplinie. Naukę wznowił w 1961 roku, tym razem na Wydziałach Grafiki i Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowniach profesorów: Juliana Pałki, Wojciecha Zamecznika oraz Józefa Mroszczaka. Dyplom z wyróżnieniem otrzymał w 1964 r. w pracowni prof. Henryka Tomaszewskiego. Od 1965 roku asystował prof. Mroszczakowi, zaś w 1970 roku zaczął prowadzić zajęcia w zakresie liternictwa i podstaw projektowania graficznego.

W latach 1974–1984 prof. Hołdanowicz stanął na czele Pracowni Projektowania Graficznego Elementów i Systemów Informacji Wizualnej, w której realizował pionierskie na polskim gruncie doświadczenia w zakresie projektowania komputerowego. Równocześnie pełnił funkcję dziekana (1974–1980), a następnie kierownika Katedry Projektowania Graficznego (1987–1990).

 

“Myślami cofnąłem się (...) do września 1982 roku, do czasu praktyki studenckiej po czwartym roku na Wydziale Grafiki warszawskiej ASP w Pracowni Projektowania Graficznego Elementów i Systemów Informacji Wizualnej. Docent Leszek Hołdanowicz (…) podsunął mi wówczas coś niezwykłego. Do tradycyjnego zestawu, złożonego z ołówków, grafionów i pędzelków, dołączył nowe narzędzie – komputer. Zadbał, bym studia rozszerzył o całkiem nowe doświadczenia – elementy grafiki komputerowej” – wspomina Zenon Kowalczyk, ówczesny student prof. Leszka Hoładanowicza.

 

W 2001 roku wziął udział w wernisażu wystawy pt. “Komputer jako tworzywo” na Wydziale Grafiki warszawskiej ASP, podczas którego – wraz z Tadeuszem Dominikiem, Waldemarem Świerzym i Leszkiem Zbijowskim – zaprezentował na żywo metody swojej pracy przy użyciu komputerów.

 

Seria, moduł, system, znak

 

Przez lata prof. Hołdanowicz prowadził Pracownię Podstaw Projektowania Graficznego na Wydziale Grafiki, w której studentki i studenci zajmowali się zagadnieniami: serii, modułu, systemu, powtarzalności i znaku.

 

“Program dydaktyczny i wychowawczy ma na celu pogłębienie umiejętności uwalniania się od znanych schematów rozwiązywania problemów projektowych, nabycia umiejętności przekształcania zastanych struktur, abstrakcyjnego myślenia i stawiania pytań [...], ćwiczy, utrwala i rozwija takie cechy twórczego projektowania jak: wrażliwość wyobraźnię, analityczność, dociekliwość, wytrwałość, odpowiedzialność, świadomość, precyzję, punktualność” –  tymi słowami prof. Hołdanowicz określił cele Pracowni Podstaw Projektowania Graficznego.

 

Jako wykładowca prof. Hołdanowicz budził respekt. Przy pomocy swojej słynnej lupy wnikliwie dopatrywał się niedociągnięć w wydrukach, żądając niezliczonych poprawek. Wspominany jest ciepło i z ogromnym szacunkiem. W 2003 roku objął funkcję prezesa nowopowstałego Towarzystwa Przyjaciół Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

 

Plakat polski

 

Prof. Leszek Hołdanowicz ma nieprzeceniony wkład w rozwój polskiego plakatu – przełamał tendencje malarskie w plakacie i skierował tę dziedzinę na drogę znaku, lapidarności, geometrii. Plakaty jego autorstwa najczęściej poruszają tematykę społeczną, sportową i kulturalną. Podczas ich tworzenia przywiązywał dużą wagę do powtarzalności elementów, rytmu i modułu. Według artysty powielanie elementów podobnych odpowiada za: napięcie w kompozycji, muzyczność plakatu oraz przestrzenność – czyli wszystkie zagadnienia, które Profesor badał w pracy z grafiką warsztatową. By osiągnąć trójwymiarowość plakatu stosował grę płaszczyzn, odwracał rytmiczne elementy względem powierzchni plakatu i stosował zabawy optyczne.

 

Znak

 

Będąc przekonanym, że tekst wspomaga rytmiczność, równoważy kompozycję, a nawet stanowi jej podstawę, artysta przykładał wielką uwagę do usytuowania układów typograficznych. Jego projektową domeną jest znak wykorzystywany jako część większej kompozycji, moduł, le też stosowany w dosłownym – użytkowym znaczeniu. Jest autorem logotypów, m.in.: Biura Wystaw Artystycznych w Rzeszowie, Fundacji Sztuki Dziecka, Niemieckiego Instytutu Wydawniczego w Warszawie, Sympozjum Znak Znaczenie Język, Lion Group Investment Inc., Fundacji Kultura '90, Forum Fundacji Polskich, Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego w Warszawie, ZPAP "Polska Sztuka Użytkowa" (podarowany warszawskiej ASP) oraz… Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1987).

 

"Znak Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie składa się z symboli, widzialnych ciał rzeczy niewidzialnych, namacalnych form rzeczywistości nieuchwytnych. Krąg nie ma początku ani końca, ani kierunku. Zamyka się sam w sobie, dlatego jest symbolem jedności i doskonałości, a więc nieba i sfery ducha. Drzewo, korzeniami tkwiące w ziemi, należy do dwóch światów, łącząc górę i dół, najważniejszą w symbolice parę przeciwieństw. Sześciokąt równoboczny, figura najściślej związana z okręgiem jest emblematem liczby sześć. Sześć to pierwsza liczba doskonała. Suma jej podzielników (1+2+3) jest równa jej samej. Sześć symbolizuje pracę – ze względu na sześć dni stworzenia świata. W świecie fizycznym sześć wyraża wszystkie kierunki w przestrzeni: w górę i w dół, w przód i  tył, w prawo i w lewo. Dziesiątka stanowiąca sumę czterech pierwszych liczb jest liczbą porządku boskiego, umysłowego i społecznego. Pitagorejczycy uważali ją za najdoskonalsza liczbę. Czerń w heraldyce jest emblematem m.in. mądrości i wytrwałości w znoszeniu przeciwieństw losu. Również mądrości, ziemi i poznania. W alchemii substancja kamienia filozoficznego jest czarna", (wg. Jean Prieur, Symbole Świata, wyd. Tomaco, tłum. Joanna Kluza) – tymi słowami prof. Leszek Hołdanowicz określił zaprojektowany przez siebie znak ASP w Warszawie (20 maja 2003).

 

 

Nagrody i publikacje

 

Laureat m.in. Nagrody im. Tadeusza Trepkowskiego (1963), nagród na Międzynarodowym Konkursie Plakatu Filmowego w Colombo (1965), Złotego Medalu (zespołowo) na Międzynarodowych Targach Książki w Lipsku (1965), nagrody w konkursie na znak Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie (1986), nagrody w konkursie na znak graficzny dla ZPAP "Polska Sztuka Użytkowa" (1987), Wyróżnienia Honorowego na I Międzynarodowym Triennale Sztuk Graficznych im. Tadeusza Kulisiewicza w Warszawie Imprint '2008.

Wielokrotny medalista Polskiego Biennale Plakatu w Katowicach (w tym zdobywcą Nagrody Honorowej za całokształt twórczości 2009 roku) i Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie. Był wielokrotnie nagradzany w konkursie na Najlepszy Plakat Warszawy i Najlepszy Plakat Miesiąca oraz w konkursie Grafika Warszawska (2003, 2006).

 

Publikacje

• "Leszek Hołdanowicz. Plakaty, grafikony, varia", Akademia sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2009
• "Leszek Hołdanowicz. Plakaty", Wydawnictwo Polskiej Agencji Ekologicznej S.A. 1995

 

 

Opracowano na podstawie portalu culture.pl.

---

Prof. Leszek Hołdanowicz. Z archiwum Antoniny Garnuszewskiej (lata 70.)