Od 8 sierpnia do końca miesiąca na dziedzińcu Pałacu Czapskich przy ul. Krakowskie Przedmieście będzie prezentowana wystawa plenerowa pt. "TAMTEGO LATA. Społeczność Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r." Ekspozycja prezentowana jest z okazji rocznicy Bitwy Warszawskiej – 15 sierpnia 1920 roku i powstała w oparciu o materiały z Archiwum ASP w Warszawie. Na wystawie można zobaczyć, m.in. archiwalia dotyczące uczennic Szkoły Sztuk Pięknych, które brały udział w wojnie 1920 r. Jednym z jej elementów jest też tablica poświęcona dydaktykom Szkoły: profesorowi Wojciechowi Jastrzębowskiemu i profesorowi Tadeuszowi Pruszkowskiemu.

 

"Nie, to nie będzie tekst o wakacjach. Tamtego lata 1920 r. wielu nie miało urlopów i wakacji. Jeśli chcesz dowiedzieć się, kto wrócił na pomoc Polsce z Ameryki Południowej, kto ewakuował się z rozszalałej rewolucją Rosji, by walczyć dalej przeciwko wspólnemu wrogowi, kto opiekował się rannymi żołnierzami, kto walczył z pędzlem w ręce, a kto zatrzymał bolszewików na rzece Kodrze? Koniecznie odwiedź Naszą wystawę" – zachęca Archiwum ASP w Warszawie.

 

Szkoła Sztuk Pięknych

 

17 marca 1904 roku, w wyniku oddolnej inicjatywy społecznej, otwarta została Warszawska Szkoła Sztuk Pięknych. Początkowo nie posiadała własnego obiektu. Jej pracownie były rozmieszczone w różnych punktach miasta. Ufundowany przez Eugenię Kierbedziowę pierwszy gmach Szkoły (projektu Alfonsa Graviera) został wybudowany w latach 1912 – 1914 przy Wybrzeżu Kościuszkowskim. Po wybuchu I wojny światowej władze carskie zamieniły obiekt na szpital. 16 listopada 1915 po opuszczeniu miasta przez wojska rosyjskie, Szkoła wznowiła działalność. Obecnie w tym miejscu znajduje się Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zajęcia odbywały się tu do lata 1920 r. Warszawska Szkoła Sztuk Pięknych przerwała kształcenie na dwa lata, by pod koniec 1922 wrócić na mapę edukacyjną stolicy pod nowa nazwą – Szkoła Sztuk Pięknych.

Prezentowane na wystawie archiwalia pochodzą z akt tych uczennic, które zapisały się do Szkoły po wznowieniu działalności (Zbiór akt studentów sprzed września 1939 r. – ZAS IX '39, którego zawartość stanowią akta 1091 mężczyzn oraz 925 kobiet w układzie alfabetycznym). Niestety nie zachowały się akta uczniów i uczennic z lat 1904 – 1920.

"W wyniku kwerend odnaleźliśmy ok. 162 dokumentów i relacji dotyczących udziału w wojnie 1920 r. Odnalezione życiorysy i dokumenty są świadectwami wydarzeń roku 1920 i zrywu społeczeństwa. Studenci Szkoły Sztuk Pięknych zgłaszali się do Wojska Polskiego jako ochotnicy w latach 1919 – 1920. Inni należeli do POW i walczyli już w Legionach od roku 1914. Możemy potwierdzić służbę w różnych formacjach zbrojnych oraz na ich zapleczu ok. 110 mężczyzn. Służbę pełnili m.in. w: 13 Dywizji Piechoty, 8 Pułku Nowogrodzkim, 4 Pułku Ułanów, Armii Ochotniczej (Błękitnej) gen. Hallera we Francji (następnie walki w Polsce), 5 Pułku Piechoty Legionów, Pociągu Pancernym "Smok", Armii gen. Bredowa i innych związkach taktycznych na terenie ówczesnej Rosji, skąd później przedostawali się do Polski" – mówią pracownicy archiwum ASP w Warszawie.

Studentki Szkoły Sztuk Pięknych brały aktywny udział w wojnie przeciw bolszewikom. I choć nie była to walka z bronią w ręku, młode artystki jako kurierki Armii Ochotniczej i referentki sztabowe znajdowały się blisko linii frontu. Pracowały w punktach opatrunkowych oraz szpitalach PCK, a także organizowały kursy sanitarne. Zajmowały się zaopatrzeniem i prowadzeniem gospód żołnierskich, a także działalnością oświatową i propagandową. Archiwiści, pracując nad wystawą, odnaleźli relacje o takiej działalności w dokumentach dotyczących 48 kobiet.

 

---

"TAMTEGO LATA. Społeczność Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r."
Wystawa na dziedzińcu Pałacu Czapskich, ul. Krakowskie Przedmieście 5.
8 – 31 sierpnia 2022

realizacja wystawy: Archiwum ASP w Warszawie
projekt i wybór archiwaliów: Tomasz Weresa, Katarzyna Błesznowska-Korniłowicz
digitalizacja: Mateusz Senczyno
projekt graficzny: OKI OKI Studio
korekta: dr Weronika Girys-Czagowiec

 

• Wydarzenie na Facebooku
• Profil Archiwum ASP w Warszawie na Facebooku 

 

 

 

Na zdjęciu głównym: Zygmunt Kamiński, "Do broni. Ojczyzna Was wzywa", 1920, Muzeum ASP. Fot. W. Holnicki-Szulc [fragment]