W czasie II wojny światowej wiele warszawskich artystek i artystów straciło swoje pracownie, a ich dorobek przepadł w okresie Powstania Warszawskiego lub został rozproszony. Wojna przyniosła ogromne straty wśród osób wykładających i studiujących w Akademii Sztuk Pięknych.

 

Wiele osób związanych z warszawską ASP uczestniczyło w Kampanii Wrześniowej (m.in. Mieczysław Jurgielewicz, Michał Bylina, Eugeniusz Arct, Aleksander Rafałowski), a później zaangażowało się w działalność konspiracyjną w Armii Krajowej i innych formacjach wojskowych. Równie wiele i wielu z nich wzięło udział w Powstaniu Warszawskim. Ich zadaniem było nie tylko "dokumentowanie" wydarzeń, lecz także czynny udział w akcji propagandowej.

 

"Na zlecenie Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK tworzyli plakaty, ulotki oraz ilustracje do prasy powstańczej. Brali także udział w akcjach dywersyjnych. Przykładem tej działalności jest plakat Do broni w szeregach AK zaprojektowany przez Mieczysława Jurgielewicza i Edmunda Burke. Przywodzi on na myśl pochodzący z okresu Kampanii Wrześniowej plakat Adama Siemaszki Do broni!  − pisze Joanna Kordjak-Piotrowska w "Sztuce wszędzie"
(s. 451).

 

prasa powstańcza, plakaty, pocztowe znaczki

 

Od wybuchu Powstania w Wydziale Propagandy BIP Komendy Głównej AK działała kilkunastoosobowa grupa plastyków. Referatem graficznym kierował Mieczysław Jurgielewicz wraz ze swoim zastępcą − Stanisławem "Miedzą" Tomaszewskim. Do zespołu należeli absolwenci i studenci warszawskiej ASP, m.in. Leon Michalski, Jan Marcin Szancer, Aleksander Sołtan, Jan Chrzan, Ludwik Gardowski, Andrzej Jakimowicz. Do ich zadań należało wykonywanie ilustracji do prasy powstańczej (ówcześnie wydawano ponad 150 tytułów!), projektowanie plakatów i emblematów, rysowanie haseł oraz dokumentowanie wydarzeń rozgrywających się na ulicach stolicy. W sierpniu 1944 roku ukazały się znaczki Poczty Polowej AK zaprojektowane przez "Miedzę" i Mariana Sigmunda.

 

"Zachowały się liczne szkice z pola walki autorstwa Leona Michalskiego, "Miedzy" Tomaszewskiego, Edmunda Burke, Aleksandra Sołtana, a także Mieczysława Jurgielewicza. Do najbardziej znanych plakatów powstańczych należą: W walce odwet za krew tysiąca Polaków i Walcząc z ogniem bronisz Warszawy "Miedzy" Tomaszewskiego oraz Do broni w szeregach AK Mieczysława Jurgielewicza i Edmunda Burke (ps. „Edmund”), a także niezachowany W jedności zwycięstwo Stefana Bernacińskiego (ps. "Budrys"). (Joanna Kordjak-Piotrowska, "Sztuka wszędzie", s. 454 - 455).

 

 

 

Podczas Powstania Warszawskiego Gmach Akademii został doszczętnie spalony. Dokumenty Szkoły, książki i część zbiorów ukryto w domach prywatnych i w Muzeum Narodowym w Warszawie. Akcją ewakuowania zbiorów kierowali prorektor Edmund Bartłomiejczyk i prof. Michał Walicki. Brali w niej udział także inni profesorowie, asystenci oraz pracownice i pracownicy administracji, dzięki czemu udało się ocalić część biblioteki i archiwów. Niestety niemal całkowitemu zniszczeniu uległo wyposażenie, meble, pracownie wraz ze zgromadzonymi tam pracami studenckimi i profesorskimi.

 

 

• Post na Facebooku Archiwum ASP w Warszawie

Opracowano na podstawie artykułu Joanna Kordjak-Piotrowska, "Sztuka wszędzie" (s. 454-455).