Kuba Szreder, wykładowca na Wydziale Zarządzania Kultury Wizualną jest kuratorem (razem ze Stanisławem Rukszą) wystawy Natalii Romik pt. "Kryjówki. Architektura przetrwania", którą od 31 marca można oglądać w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki. Wystawa potrwa do 16 lipca 2022.

Wystawa jest artystycznym hołdem dla kryjówek budowanych i użytkowanych przez Żydów podczas Holokaustu. Kryjówki, które zostaną zaprezentowane na wystawie, powstały w okresie II wojny światowej aby chronić prześladowaną ludność żydowską. Stanowią świadectwo determinacji, odwagi i kreatywności użytkowników, którzy musieli zabezpieczyć podstawowe potrzeby związane z podtrzymywaniem życia — czasem przez wiele lat — z wykorzystaniem minimalnych środków, bez możliwości radykalnej zmiany dostępnej przestrzeni.

 

Badania artystyczne w praktyce wystawienniczej: oprowadzanie po wystawie "Kryjówki"

 

23 kwietnia (sobota) o 13.00 odbędzie się oprowadzanie po wystawie "Kryjówki. Architektura przetrwania" pt. "Badania artystyczne w praktyce wystawienniczej". Oprowadzanie organizowane jest we współpracy wydziału WZKW warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz Zachęty. Narodowej Galerii Sztuki. Wstęp wolny po zapisaniu na listę (formularz zgłoszeniowy). Poprowadzenie: kurator wystawy i wykładowca WZKW Kuba Szreder, Natalia Romik (artystką i badaczką), Aleksandra Janus (antropolożką i badaczką). Wydarzenie przygotowane zostało specjalnie z myślą o osobach zainteresowanych badaniami artystycznymi. W trakcie oprowadzania zespół kuratorsko-artystyczny opowie o praktycznym wymiarze prowadzenia projektów interdyscyplinarnych, w których artystyczne formy są splecione ze zdobywaniem i przekazywaniem wiedzy w celu odzyskania społecznie istotnej pamięci.

 

Kryjówki z terenów Polski i dzisiejszej Ukrainy 

 

Kryjówki często tworzone były ad hoc, z potrzeby chwili, w miejscach do tego pierwotnie nieprzystosowanych. Strychy, piwnice, jaskinie, drzewa czy nawet groby zyskiwały zupełnie nową funkcję, której warunkiem było utrzymanie pozoru ich dotychczasowej formy — aby zapewnić skuteczną ochronę, strych musiał wyglądać jak zwykły strych, a drzewo jak zwykłe drzewo. Tą tymczasową architekturę, która powstawała przy użyciu prymitywnych narzędzi w bardzo ciężkich warunkach cechowała jednak niezwykła różnorodność.

W salach wystawowych Zachęty zaprezentowane zostaną lustrzane odlewy dziewięciu kryjówek z terenów Polski i dzisiejszej Ukrainy. Formom rzeźbiarskim będzie towarzyszyć wystawa prezentująca efekty interdyscyplinarnych badań przeprowadzonych przez Natalię Romik i Aleksandrę Janus wraz z zespołem antropolożek, historyczek, archeologów i miejskich odkrywców.

 

Refleksja na temat metod przetrwania w sytuacji zagrożenia

 

Artystycznie modyfikując modele kryjówek, które z definicji muszą pozostać niewidoczne dla niepowołanego oka, Romik podejmuje grę z widzialnością jako istotną właściwością ich architektonicznej formy. Tragiczna historia Zagłady jest punktem wyjścia do uniwersalnej refleksji na temat metod przetrwania w sytuacji egzystencjalnego zagrożenia, ich cielesnego, społecznego i architektonicznego wymiaru.

 

"Instalacja stanowi wyraz hołdu dla codziennego trudu ukrywanych i ukrywających, ich kreatywności, solidarności, woli życia, często pomijanych w tradycji upamiętnień heroicznych, które fetują głównie bohaterów i przywódców. Problematyzuje również temat upamiętniania niewidzialnej architektury, która pomimo swojej niewidoczności, jest istotnym świadectwem historycznym. Jednocześnie modele kryjówek konotują miejsce ludzkiego odosobnienia.
Mogą być też odczytywane w szerszej perspektywie egzystencjalnej, np. tragedii uchodźców i dawania im schronienia w trakcie migracji czy prześladowań w krajach zagrożonych konfliktami militarnymi" – czytamy w opisie wystawy.

 

Wystawa kuratorowana przez Stanisława Rukszę i Kubę Szredera jest współorganizowana przez Zachętę — Narodową Galerię Sztuki oraz TRAFO Trafostację Sztuki w Szczecinie, w której będzie pokazywana w dniach 4 sierpnia–6 listopada 2022.

---

Wystawa Natalii Romik
"Kryjówki. Architektura przetrwania"
31 marca – 17 lipca 2022
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa

kuratorzy: Stanisław Ruksza, Kuba Szreder
współpraca naukowa: Aleksandra Janus

Wystawa jest podsumowaniem projektu badawczego Natalii Romik wspieranego przez Gerda Henkel Stiftung oraz The Foundation for the Memory of the Shoah.

---

grafika: Piotr Jakoweńko