20 kwietnia 2017 zmarła Magdalena Abakanowicz

– jedna ze słynniejszych absolwentek warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Dyplom na Wydziale Malarstwa w zakresie tkaniny, przygotowany pod kierunkiem Anny Śledziewskiej, obroniła 14 czerwca 1954. Senat Akademii Sztuk Pięknych otworzył w 2017 roku procedurę przyznania doktoratu honoris causa naszej uczelni. Jej przyznanie, byłoby spektakularnym zatoczeniem koła w jej życiu artystycznym.

Pasmo jej sukcesów zostało rozpoczęte w 1965 roku wystawą indywidualną w warszawskiej galerii „Zachęta”, gdzie zaprezentowała wielkoformatowe gobeliny, następnie pokazane podczas Biennale w São Paulo, gdzie otrzymała złoty medal. Zaprezentowana wówczas, autorska wersja gobelinu, została nazwana od jej nazwiska abakanami i rozsławiła polską szkołę gobelinu na całym świecie. Odtąd jej gobeliny stają się coraz bardziej monumentalne, wzbogacając swoje formalne komponenty o trzeci wymiar, początkowo poprzez faktury, grę cięć otworów oraz nietypowe kształty, odbiegające od tradycyjnej prostokątnej ramy tkackiej, aby w końcu stać się pełnowymiarowymi kompozycjami. Prace trafiają do prestiżowych międzynarodowych kolekcji – do Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku (MoMA), Museum Bellerive w Zürichu; Musée des Beaux-arts w Chaux-de-Fonds, Centre Georges Pompidou w Paryżu; Stedelijk Museum w Amsterdamie. A najsłynniejszy z nich „Abakan Red II” (1969)  znajduje się dziś w zbiorach Tate Modern w Wielkiej Brytanii.

Jej dorobek twórczy kontynuują autorskie ‘environments’, instalacje z abakanów i lin tworzące odrębne dzieła. Nieustannie rośnie  skala realizacji. Jest autorką monumentalnych gobelinowych instalacji publicznych (Hertegonbosh, 1971). Lata 70. przynoszą kolejne formy rzeźbiarskie, autorka zwraca się ku figurze ludzkiej. W latach 1973-1975 powstaje seria „Głowy” - „Heads” (dziś w Tate Gallery), potem „Seated Figures” - „Figur siedzących” (od 1974). W 1980 reprezentowała sztukę polską w Pawilonie  Polskim na Biennale di Venezia. Pokazała tam serię „Pleców” (1976-1980) oraz „Embriologię” – „Embryology” (1978-1980), kilkaset obiektów ukształtowanych  z juty i konopi, przypominających przeskalowane jaja nieokreślonej formy życia.

Tak ukształtowany zestaw prac został pokazany podczas objazdowej retrospektywy, przygotowanej w Museum of Contemporary Art w Chicago przez Mary Jane Jacob. Podczas tych ekspozycji pokazany był szeroki wybór ‘abakanów’, wszystkie cykle z serii Alteracji: „Figury siedzące”, „Plecy”, „Głowy”, zbiór „Embrologii” oraz nowe prace. Wystawie towarzyszył obszerny monograficzny katalog wydany w Abbeville Press w Nowym Jorku. Retrospektywa pokazywana w latach 1982-1984 w licznych miastach Stanów Zjednoczonych ugruntowała pozycję Abakanowicz w panoramie sztuki międzynarodowej.

W połowie lat 80. powstała jedna z najbardziej charakterystycznych form przez nią tworzonych – seria „Tłumów” - „Crowds” – zapełniają odtąd przestrzenie publiczne. Formy przypominające odciski ciała człowieka, były wykonywane z utwardzonej żywicą tkaniny jutowej – zawsze bez głowy, czasem bez rąk i w różny sposób deformowane. Z przodu to tłum gotowy do konfrontacji, z tyłu – najczęściej pusty, wydrążony i słaby. Pierwsza z grup „Crowd I”, liczyła 50 figur i w takiej postaci została wystawiona w Pałacu Mücsarnok w Budapeszcie (1986). Potem powstawały kolejne – “Ragazzi” (1990) , „Infantes” (1992), „Puellae” (1992), „Bacwards Standing” (1993-1994), „Standing Figures” (1994-1999), „Hurma”  - grupa ponad 200 figur pokazana w Centrum Sztuki w Warszawie (1995). Jej figury, początkowo z juty, od końca lat 90. realizowane były w nowych materiałach: w brązie, betonie. Abakanowicz sukcesywnie zwiększa skalę swego przekazu. Kolejne serie są coraz większe: monumentalne figury, o wysokości 200 cm, potem 260 cm, tworzą zespoły w kolekcjach Sammlung Museum Würth czy Princeton University Art Museum, z drugiej strony – grupy są coraz liczniejsze - „Nierozpoznani”, ustawieni w 2002 na Cytadeli w Poznaniu to 112 wielkich żeliwnych figur, a instalacja ustawiona w 2006 roku w przestrzeni Grant Parku  Chicago – „ Agora” to 106 figur z żelaza o wysokości niemal 300 cm.

Jej niezaprzeczalny międzynarodowy sukces pieczętuje seria wystaw indywidualnych w prestiżowych instytucjach kultury: Metropolitan Museum of Art: Abakanowicz on the Roof (1999), Les Jardins du Palais Royal, Paris (1999); Institut Valencià d’Art Modern (2008); Museo Nacional Centro de Arte „Reina Sofia” w Madrycie (2008), Museum Kunst Palast, Düsseldorf (2008-2009); Fondazione Arnaldo Pomodoro, Milano (2009).

Jola Gola